Het aantal scheidingen neemt toe. Bij een huwelijk zonder huwelijkse voorwaarden is automatisch sprake van een zogenoemde huwelijksgemeenschap, ook wel ‘gemeenschap van goederen’ genoemd. Zie over de gemeenschap van goederen ook uitgebreid Met Recht Geregeld 2020-02. 
In dit artikel zal worden ingegaan op de invloed van een scheiding op de huwelijksgemeenschap (zie hierover ook Met Recht Geregeld 2020-28) en het belang van een testament. Dit geldt zowel voor een scheiding tussen gehuwden als tussen geregistreerd partners, dus waar wordt gesproken over gehuwden moet ook geregistreerd partners worden gelezen. 

Zie over de (procedure van) echtscheiding en de gevolgen daarvan voor het dagelijkse leven(sgenot) en voor de toekomst, ook Met Recht Geregeld 2020-26. 

Echtscheiding? Einde van de huwelijksgemeenschap

Als u trouwt, ontstaat er een zogenaamde ‘huwelijksgemeenschap’. Welke goederen en schulden van u als echtgenoten wel of niet in deze gemeenschap vallen, is onder meer afhankelijk van de vraag of het huwelijk vóór of na 1 januari 2018 is gesloten, en of er bij de notaris huwelijkse voorwaarden zijn opgemaakt. 

Een belangrijk gevolg van een echtscheiding is, dat deze huwelijksgemeenschap daarmee eindigt. 
Indien u een huwelijk heeft gesloten vóór 1 januari 2018, en geen huwelijkse voorwaarden heeft laten opmaken, geldt de algehele gemeenschap van goederen. Deze gemeenschap bevat zowel de bezittingen die vóór het huwelijk van u privé waren (ook wel huwelijksaanbrengsten genoemd), alsook verkrijgingen uit erfenissen en schenkingen en alles wat tijdens het huwelijk wordt opgebouwd. 
Indien u een huwelijk heeft gesloten na 1 januari 2018 of indien u uw huwelijkse voorwaarden na die datum opheft, geldt een beperkte gemeenschap van goederen. De beperkte gemeenschap is in die zin anders dan de algehele gemeenschap, dat huwelijksaanbrengsten en erfenissen of schenkingen niet in deze gemeenschap vallen, maar van u privé blijven (zie over het verschil tussen de algehele en beperkte gemeenschap van goederen ook Met Recht Geregeld 2020-02 en 2020-28). Van dit wettelijke systeem kan overigens worden afgeweken door het maken van huwelijkse voorwaarden bij de notaris (zie hierover ook Met Recht Geregeld 2020-07).  

De echtscheiding: twee belangrijke momenten

Er zijn twee belangrijke momenten bij de juridische procedure van echtscheiding. Namelijk:
(1) het moment van indienen va het verzoek tot echtscheiding, en 
(2) de inschrijving van de rechterlijke beschikking tot echtscheiding. 
Door het verzoek wordt de gemeenschap van goederen ontbonden maar blijven u en uw echtgenoot nog wel getrouwd. Pas door de inschrijving van de rechterlijke beschikking is het huwelijk ook echt beëindigd. 

(1) Verzoek tot echtscheiding: einde gemeenschap

De procedure tot (echt)scheiding begint met het indienen van een verzoek tot echtscheiding. Op dat moment wordt de gemeenschap van goederen ontbonden, waardoor alles wat eerst gemeenschappelijk was, nu van ieder van u als echtgenoten voor de helft is. Een van de gevolgen is dat wat u óf uw echtgenoot daarna verdient, erft of krijgt geschonken, niet meer gemeenschappelijk wordt. Dit wordt privé-eigendom van de betreffende echtgenoot. Dit alles betekent niet dat de onderhoudsplicht van u als echtgenoten jegens elkaar ook niet meer bestaat: die plicht blijft bestaan, vaak door de plicht tot betaling van alimentatie (ook nadat de echtscheiding juridisch een feit is). 

Daarna komt de procedure bij de rechter. Bij de rechter moeten door u en uw echtgenoot op allerlei gebieden afspraken worden gemaakt, bijvoorbeeld ten aanzien van minderjarige kinderen, de verdeling van de voorheen gemeenschappelijke goederen, de pensioenen en de alimentatie. Zie hierover ook Met Recht Geregeld 2020-26.

(2) Rechterlijke beschikking: einde huwelijk 

Na de rechtsgang volgt een beschikking van de rechter tot echtscheiding. Deze beschikking moet op verzoek van beide echtgenoten of één van u, ingeschreven worden in de registers van de burgerlijke stand. Hiertegen kan nog worden geprocedeerd en pas als de beschikking in zogenoemde ‘kracht van gewijsde’ is gegaan, is de inschrijving definitief. De beschikking is dan niet meer aantastbaar en uw huwelijk is dan definitief beëindigd. 

Mag uw ‘bijna-ex’ nog van u erven? Het belang van een testament bij echtscheiding!

Zolang u bent gehuwd met uw echtgenoot, bent u elkaars erfgenaam. Heeft u kinderen dan is de wettelijke verdeling van toepassing, tenzij daarvan bij testament is afgeweken (zie over de wettelijke verdeling ook Met Recht Geregeld 2020-06). De wettelijke verdeling houdt in dat uw echtgenoot bij uw overlijden in beginsel alle bezittingen van u erft. Het wettelijke systeem wordt pas buiten werking gesteld als de echtscheiding definitief is (en dus niet al bij het verzoek tot echtscheiding!). Als u dus niet wilt dat uw echtgenoot tijdens de echtscheidingsprocedure van u kan erven, moet u al zodra u het echtscheidingstraject in gaat, een testament maken waarin u uw echtgenoot onterft. 

U kunt in een testament ook bepalen dat als een verzoek tot echtscheiding is ingediend, de bepalingen ten behoeve van de langstlevende echtgenoot zullen vervallen. 

Toch heeft de langstlevende echtgenoot dan nog bepaalde rechten (de zogenoemde ‘andere wettelijke rechten’), zoals het recht om nog een half jaar in de voormalige echtelijke woning te mogen wonen. Is de echtscheidingsprocedure minder dan één jaar voor het overlijden gestart, dan kan de langstlevende echtgenoot in bepaalde omstandigheden de echtelijke woning en inboedel blijven gebruiken, door daarop een vruchtgebruik te vestigen. Ook op andere bezittingen zou de langstlevende echtgenoot een vruchtgebruik kunnen vestigen, als hij of zij daar voor zijn of haar verzorging behoefte aan heeft en de echtscheidingsprocedure minder dan één jaar voor het overlijden is gestart. Uw notaris kan u hierover nader uitleg geven. 

Na het inschrijven van de beschikking tot echtscheiding zijn er geen rechten of plichten meer tussen u en uw ex-echtgenoot. 

Het is verstandig om tijdens of na de echtscheiding een testament te maken of uw bestaande testament te wijzigen. Als uw minderjarige kinderen uw erfgenamen zijn, heeft de andere ouder (uw ex-echtgenoot) namelijk nog wel het zogeheten ‘ouderlijk vruchtgenot’ van de erfenis van de kinderen, ofwel het rendement daarvan. Als u dit niet wilt, kunt u in een testament het ouderlijk vruchtgenot uitsluiten. 

Voorbeeld

Anja heeft haar minderjarig kind Bas tot enig erfgenaam benoemd in haar testament. Zij heeft haar ex-echtgenoot Piet (de vader van Bas) nadrukkelijk uitgesloten als erfgenaam. Het ouderlijk vruchtgenot is niet uitgesloten. Als Anja overlijdt, kan Piet bijvoorbeeld aanspraak maken op de rente die Bas ontvangt op een bankrekening, aangezien Piet het vruchtgenot heeft van het vermogen van Bas. Dit had Anja kunnen voorkomen door in het testament op te nemen dat Piet geen ouderlijk vruchtgenot heeft van het vermogen van Bas. 

Als één van uw kinderen uw vermogen erft en later zelf overlijdt, bestaat de kans dat uw vermogen (via de erfenis van dit kind) alsnog bij uw ex-echtgenoot terecht komt. Ook dit kunt u in een testament voorkomen, door het maken van een zogenoemde ‘tweetrapsmaking’.  Uw notaris kan u over de mogelijkheden van deze regeling uitgebreid adviseren. 

Ook kunt u in een testament het vermogen van uw kinderen onder bewind stellen tot zij een bepaalde leeftijd hebben bereikt. En u kunt in een testament een executeur benoemen. Er is nog veel meer te regelen in een testament (zie hierover ook Met Recht Geregeld 2020-08 en 2020-09). Ga naar uw notaris en laat u adviseren.

Samenvatting en tip

De procedure tot (echt)scheiding begint met het indienen van een verzoek tot echtscheiding. Op dat moment wordt uw huwelijksgemeenschap ontbonden, waardoor alles wat eerst gemeenschappelijk was, nu van iedere echtgenoot voor de helft is. Wat u óf uw echtgenoot daarna verdient, wordt niet meer van u beiden. Dit wordt privé-eigendom van de betreffende echtgenoot. 
Let op: de echtscheiding tussen u beiden is pas definitief op het moment van de inschrijving van de rechtelijke beschikking tot echtscheiding in de registers van de burgerlijke stand. Indien u wilt scheiden van uw echtgenoot, dient u zich er dus van bewust te zijn dat u nog steeds echtgenoten van elkaar bent zolang de echtscheidingsprocedure loopt (dus ook nadat u het verzoek tot echtscheiding heeft ingediend bij de rechter!). Dit kan tot gevolg hebben dat als u tijdens de echtscheidingsprocedure overlijdt, uw bijna ex-echtgenoot toch uw erfgenamen is. U kunt dit voorkomen door het maken van een testament. 

Tip: Ook als uw echtscheiding definitief is, is het aan te raden om een testament te maken. Op die manier kunt u voorkomen dat uw vermogen (bijvoorbeeld via uw kind) alsnog bij uw ex-partner terecht komt. Laat u hierover adviseren door uw notaris. 

Plaats op uw website en social media

Zit u in een echtscheidingsprocedure en wilt u niet langer dat uw echtgenoot van u erft? Denk dan aan uw testament! 

#MetRechtGeregeld