Bewind, mentorschap en curatele; drie wettelijke beschermingsmogelijkheden

Het kan voorkomen dat iemand – door bijvoorbeeld een ziekte als dementie – niet meer goed zelf kan bepalen wat zijn of haar wensen zijn als het gaat om verzorging of niet meer goed zelfstandig beslissingen kan nemen over zijn bezittingen. Om zo’n kwetsbare persoon te beschermen, zijn in de wet een aantal regelingen opgenomen. Dit zijn ‘bewind’, ‘mentorschap’ en ‘curatele’. Afhankelijk van welke belangen de persoon niet meer kan behartigen – bijvoorbeeld op het gebied van vermogen en/of verzorging – kunnen één of meerdere van deze vormen van bescherming worden toegepast.

Hierna wordt uitgelegd wat deze verschillende regelingen inhouden en waarin ze van elkaar verschillen.

Bewind: een ander die uw   geldzaken/vermogen beheert

Als iemand door zijn lichamelijke of geestelijk toestand zijn financiën en administratie niet meer kan bijhouden en ander vermogen niet meer goed kan beheren, kan de kantonrechter zijn vermogen onder bewind stellen. Degene van wie het vermogen onder bewind wordt gesteld, wordt ook wel de ‘rechthebbende’ genoemd. De kantonrechter stelt het bewind in op verzoek van de rechthebbende zelf of op verzoek van zijn partner of andere familieleden.

Let op! Het bewind heeft betrekking op iemands bezittingen en niet op de persoon zelf. Vaak worden alle bezittingen onder bewind gesteld, maar het is ook mogelijk dat alleen bepaalde bezittingen onder het bewind vallen.

Als de kantonrechter het bewind uitspreekt, benoemt hij ook direct een bewindvoerder. Dit is degene die het beheer krijgt over de bezittingen van de rechthebbende. De rechthebbende kan een voorkeur uitspreken over de persoon van de bewindvoerder. Dit kan bijvoorbeeld zijn partner zijn, een van zijn kinderen of een ander familielid, maar ook een professionele bewindvoerder. Meestal zal de kantonrechter de voorkeur van de rechthebbende ook volgen, tenzij deze het vermoeden heeft dat de beoogde bewindvoerder ongeschikt is voor de taak.

Het bewind beperkt de rechthebbende in zijn handelen ten aanzien van de onder bewind gestelde bezittingen. Zo zal de rechthebbende voor het nemen van bepaalde besluiten over deze bezittingen, zoals het verkopen of schenken hiervan, de medewerking van de bewindvoerder nodig hebben. Het is belangrijk om deze besluiten los te zien van de niet-financiële zaken, zoals zijn verzorging of verpleging, omdat het bewind daar niet op ziet. Beslissingen over verzorging kan een persoon waarvan het vermogen onder bewind staat nog gewoon zelf nemen, tenzij er naast het bewind ook nog bijvoorbeeld een mentorschap is ingesteld (lees daarover hierna meer).

Getrouwd in gemeenschap van goederen en bewind; let op!

Is de rechthebbende getrouwd in gemeenschap van goederen? Het bewind heeft dan ook gevolgen voor de echtgenoot van de rechthebbende! Als het bewind betrekking heeft op bezittingen die in de huwelijksgemeenschap vallen (en dus van de echtgenoten samen zijn), kan de echtgenoot van de rechthebbende over die (gemeenschappelijke) bezittingen niet zelfstandig besluiten tot bijvoorbeeld de verkoop of schenking van die bezittingen. Hierop geldt wel een uitzondering: de echtgenoot mag wel zelfstandig besluiten nemen over gemeenschappelijke bezittingen als deze onder zijn ‘bestuur’ staan, bijvoorbeeld goederen die van de onderneming van die echtgenoot zijn of goederen die door die echtgenoot zijn geërfd.

Mentorschap: een ander die niet-financiële beslissingen voor u kan nemen

Het komt vaak voor dat de bewindvoerder ook tot mentor wordt benoemd, maar dat hoeft niet. Mentorschap ziet in tegenstelling tot het bewind wel op belangen van niet-financiële aard: als iemand door zijn lichamelijke of geestelijke toestand niet meer goed zijn eigen verzorging, verpleging, behandeling en begeleiding kan regelen, kan de kantonrechter een mentor benoemen.

Degene die een mentor krijgt toegewezen, wordt ook wel de ‘betrokkene’ genoemd. Het verzoek tot benoeming van een mentor kan door dezelfde groep personen worden gedaan als hierboven beschreven bij bewind. Net zoals bij bewind benoemt de kantonrechter in principe de persoon tot mentor die de voorkeur heeft van de betrokkene, maar hij kan hiervan ook afwijken.

De mentor vertegenwoordigt de betrokkene op het terrein van zijn verzorging, verpleging, behandeling en begeleiding. Dat betekent dat de betrokkene tijdens het mentorschap niet meer zelfstandig belangrijke besluiten hierover kan nemen, tenzij de mentor hiervoor toestemming geeft. De mentor moet zijn taak zorgvuldig uitoefenen en daar zoveel mogelijk de betrokkene bij betrekken. Zo moet de mentor bevorderen dat de betrokkene – voor zover (nog) mogelijk – zelf voor zijn belangen op dit terrein kan opkomen.

Curatele: een ander die alle beslissingen van u overneemt

Curatele kent niet het onderscheid tussen financiële en niet-financiële belangen, zoals bij bewind en mentorschap. Een curatele wordt uitgesproken door de kantonrechter als een persoon vanwege zijn lichamelijke of geestelijke toestand zijn belangen in het algemeen niet goed kan behartigen of de belangen van anderen in gevaar brengt. Kortweg kan de curatele dus worden gezien als een optelsom van bewind en mentorschap. Met het grote verschil dat bij bewind en mentorschap de rechthebbende en de betrokkene bepaalde besluiten wel zelfstandig mogen nemen en degene die onder curatele is gesteld (in het spraakgebruik ook wel ‘curandus’ genoemd) in principe niet. Hij heeft dan de toestemming van de curator nodig.

Let wel: de curatele kan alleen worden ingesteld als een andere, passende en minder heftige maatregel niet mogelijk is.

Het verzoek tot benoeming van een curator kan door dezelfde groep mensen worden gedaan als bij bewind en mentorschap. Ook hierbij mag de curandus een voorkeur uitspreken voor een persoon.

Samenvatting en tip

In dit artikel zijn de beschermingsmaatregelen van bewind, mentorschap en curatele besproken. Als iemand, bijvoorbeeld door een ziekte, niet meer (goed) in staat is zijn eigen financiële en/of persoonlijke belangen te behartigen, is in de wet geregeld dat de kantonrechter een ander persoon kan aanwijzen die deze belangen namens de zieke kan behartigen. Elke maatregel heeft zijn eigen karakter en toepassingsmogelijkheden. Zo ziet het bewind alleen op iemands bezittingen en heeft mentorschap betrekking op persoonlijke zaken zoals verzorging en verpleging. De curatele is de meest verstrekkende beschermingsmaatregel en grijpt in op meerdere aspecten van het leven van de betrokken persoon.

In geval van bijvoorbeeld beginnende dementie, is het van belang dat u nadenkt wie in uw omgeving u graag uw belangen wilt laten behartigen op het moment dat u dat zelf niet meer kunt. Maar het niet meer zelf kunnen handelen kan ook acuut optreden, bijvoorbeeld als gevolg van een hartaanval of een ernstig ongeluk.

Als deze situatie bij uzelf of in uw omgeving speelt, is ons advies dat u tijdig de toepassingsmogelijkheden van de beschermingsmaatregelen bespreekt met uw juridische adviseur. U krijgt hierdoor beter inzicht in de mogelijkheden die er zijn, voor het geval een bepaalde maatregel noodzakelijk blijkt te zijn. Dit geeft u rust! Uw adviseur kan u ook begeleiden bij de procedure om, zodra nodig, een beschermingsmaatregel aan te vragen.

Tip: Wilt u dit soort zaken op voorhand al goed geregeld hebben? Uw adviseur kan ook informatie geven over een zogenoemd levenstestament. Daarin kunt u nu al vastleggen wie u wilt dat straks uw zaken regelt als u het niet meer zelf kunt.

Om een levenstestament te kunnen maken, moet u nog wel helder van geest, ofwel ‘wilsbekwaam’, zijn. Voor meer informatie over het levenstestament, lees het bericht MET RECHT GEREGELD 2020-12.

Post dit artikel op social media

Geen levenstestament, maar toch bescherming van financiële en persoonlijke belangen? U leest hier over bewind, mentorschap en curatele.

Contact: Willems & Smeets Notarisen www.willemsensmeets.nl notarissen@willemsensmeets.nl telefoon 040-2910969

_{^{Dit artikel is ontleend is aan ‘Met Recht Geregeld’ (www.metrechtgeregeld.nl), product van FBN Juristen}}